DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
ANPUI KAWP CHUNGCHANGA COURT RORELNA
T. Lalnunsiama - Dec 08, 2022

Tun hnaiah khawvel pum ang pawhin mahni anpui kawp leh inneih hial pawh a thleng chho ta fo a, ram hrang hrangah hetianga mahni anpui kawp hi thil sual (offence) a nih laiin ram thenkhat chuan anpui kawp hi dan anga hrem theih a ni lo e, tiin an dan leh hrai neih mek te pawh an siam tha chho mek zel bawk a. Neih inang inkawp te, mawngkawhur kan han tih te leh nihna siam danglamte hi LGBT tia sawi an ni mai thin a, Mizoramah ngei pawh hetiang ho chungchang hian sawi a hlawh chho ve ta hle bawk a, he mi chungchang hi kan sawi zui ang.

Tute nge an nih?
    Michael Kirby, Australia High Court-a Judge hlui chuan khuarel dan ang ni lova inkawp chingte nihna (sex identity) a sawi dan hi lo thlir hmasa ila:
Homosexual: Mahni anpui kawpte sawina a ni. 
Bisexual: Mipa leh hmeichhia kawp thei ve ve te an ni a, nei kawp ti te hian sawi ila kan fiah awm e.
Lesbian: Hmeichhia, mahni hmeichhiatpui kawp chingte hi an ni.
Gay: Mipa, mahni mipatpui kawng chingte sawina.
Gender identity: Mipa leh hmeichhia nihna kawnga nihna leh dinhmun sawina
Intersex: Pian tirh atanga mipa nge hmeichhia a nih tih hriat hleih theih loh te hi Intersex an ti.
LGBT or LGBTIQ: Lesbian, Gay, Bisexual, Transsexual, Intersex and Queer minorities. 'Queer' tih tawngkam hi sexual minorities te sawi nan huam zau taka hman thin a ni.

India ram danin eng nge a sawi?
    India ramah chuan hetianga mahni anpui kawp hi pawikhawihna sual (offence) niin IPC Section 377-na hnuaiah hrem theih a ni thin a, thubuai azirin dam chhung tan theihna a ni hial. Kan hriat tur chu, he dan IPC Section 377-na hian khuarel duan ang ni lova mipat hmeichhiatna hman hi a khap a, mahni anpui inkawpna te, hur herh uchuak taka mipat hmeichhiatna hman te, ran chunga mipat hmeichhiatna hmante hi he dan hnuaiah hian hrem theih a ni.
    Amaherawhchu, mahni anpui kawp chingte hi a kum telin an pung thur thur a, mi tam tak chu he dan hnuaiah hian thubuai siamsak niin thubuai nei ve ta lem lo engemawzat an awm bawk a. Kan hriat theuh angin khawvel pumah hetianga mahni anpui kawp chingte hian lungawi lohna te lantirin dan siam thatna neih phutin saruaka kawng zawh te pawh an huaihawt fo a ni.

Court-ah thubuai put luh a ni
    India ramah pawh he dan, IPC Section 377-na hian dikna chanvo a kalh a ni tiin High Court leh Supreme Court-ah thubuai thehluh a ni chho ta zauh zauh a. Delhi High Court chuan Naz Foundation v. Government of NCT of Delhi and other (2009) 111 DRJ 1 -ah chuan he IPC Sec. 377-na hian Fundamental Rights a kalh a ni tiin thutlukna a lo siam tawh a, amaherawhchu,  chu thutlukna chu Supreme Court-ah ennawn niin Suresh Kumar Koushal and another v. Naz Foundation and others 2014) 1 SCC 1 -ah chuan Section 377 hian Fundamental Rights a kalhna a awm lo e, amaherawhchu, dan siamtu (Legislature) ten an duh chuan he dan hi an siam tha thei, tiin thutlukna a lo siam ve leh bawk a, case dang engemaw zatah section 377 chungchang hi court-in a lo khel nasa tawh viau bawk.

Court rorelna
    Supreme Court chuan Sept. 6, 2018 khan anpui kawp chungchangah thubuai (Writ Petition) paruk lai maiah thutlukna a siam a, chung thubuai paruk zinga pahnih chu kum 2016-a thehluh niin 4 dang hi kum 2018-a thehluh a ni thung.
    He thubuai, paruk lai mai thehluttu sawmhnih zet zinga sawmparukte hi mawngkawhur (gay) an ni a, pahnih hi hmeichhe anpui kawpte niin pakhat hi mipa anpui kawp a n a, pakhat dang chu hmeichhiaa inlet (transwoman) a ni thung.

Court-ah eng nge an sawi?
    Supreme Court-a thubuai pu luttute chuan an rilru na tak taka hliam an nih thin avangin mahni intihhlum duhna rilru pawh a pu hial thin tih an sawi a, a then chuan an nihna (sexual identity) han sawi pawh an harsat hle a, an chenpui te ngei pawhin an dinhmun chu an hriatthiampui loh avangin an dinhmun hrehawm tak avang chuan rirlu lam thiam doctor an pan leh ngawt thin thu te an sawi. Thubuai thehluttute zinga pakhat chu kum tina thalai lehkha thiam rual mi nuai li zetin an exam thin, UPSC exam-ah tlingin IAS Officer-ah a inziak tling hial bawk a! Chutiang hna tha leh zahawm thawk tura inziak tling ni mahse a nihna (sexual identity) avang chuan thliar hranna a la tawh ngei dawna a hriat avangin IAS chu a zawm ta lo hial a ni. An zavai mai chuan harsatna thuk tak, han sawi fiah mai harsa khawp an nei vek mai a, zirna school-a tihduhdahna te, an nihna (sexual identity) danglam lutukna avanga lehkha zir zawm pawh harsa an tih viauna avanga school bang ta te an ni hlawm a. Chutiang karah section 377 IPC a lo awm lehzel avangin eng tiang takin nge an nun an hman chhoh zel dawn tih pawh an hriathiam mai theih loh thu te an sawi a. Thubuai thehluttu thenkhatte chu an dinhmun khirh tak avang chuan LGBT humhim duh pawl NGO ah an lut chhunzawm bawk nia sawi a ni.

Court hmuh dan
    Supreme Court chuan ngun taka a ngaihtuah hnuin Section 377 IPC hian LGBT te dikna chanvo chu a kalh ngei niin a hria a. LGBT mi leh sate hian dan leh hrai keng kawhtute atanga him an duh avang leh hremna an pumpelh theih nan a biru thei ang bera an awm hram hram a tul a, an nihna dik tak (sexual identity) chu society te thinhrik hlauh avang leh hremna laka an him theih nan tarlang ngam lovin an awm hram hram zel a, mi pangngai ang lo takin an kawppuite nen pawh inthup reng renga hun an hman a lo tul thin bawk a, mihring pangngai ni ve tho mah se chutiang thil avang chuan dinhmun hrehawm takah an awm ta a ni tih a ni.
    Chuti chuan Supreme Court chuan kum 18 tling chin, mahni duhthlanna thlapa anpui kawpte chu IPC Sec. 377 anga hremn theih an ni lo tia thutlukna siamin he dan hian Danpui Articles 14, 15, 19, leh 21 te a kalh niin a ngai a, kum 18 tling, tihluihna tel lova anpui te kawp leh sex hmang te chu he dan hnuaiah hian thubuai siamsak emaw, hremna pek emaw a rem lo a ti ta a ni.

‘Remtihna’ awmzia
Supreme Court chuan ‘remtihna’ hi tihluihna emaw, thlem luihna engmah awm lo tur a ni tih sawiin anpui kawp chungchangah hian intihluihna leh inthlemna chhete pawh a awm a nih chuan Sec. 377-na hnuaiah hian hrem theih an ni tho tihna a ni.

Section 377 hi a pumpuia hnawl a ni lo
    Court chuan a thutluknaah chuan he dan, Section 377 of IPC hi anpui inkawp luihna te, anpui kum tling lo kawpnaah te, khuarel dan ang ni lova sex hmanna leh hurherhna hrang hrangah te chuan a pangngai anga hman chhoh zel tur a nih thu a sawi lang bawk. 
    Court chuan LGBT Community te hian mi dang ang bawkin Danpui hnuaiah zalenna an nei a ni a ti a, anpui an kawp avanga thliarna leh enhranna hi a awm tur a ni lo a ti a, khua leh tui dangte ang bawkin dan hnuaiah invenhimna an nei a ni a ti bawk.

Tlipna
    Mizo Kristianna atanga thlir chuan anpui inkawp hi thil thiang lo leh rem lo hulhual a la ni zel a. Nimahsela, khawvel lehlama khawsate titi hi tapchhak zawl atangin kan ngaithlain kan lo zawm ve ta zel bawk a. Hei vang hian khawthlang ram mi te hawiher leh tih dan phung hi kan tu leh fate leh thalaite hian a takin an nunpui zui ve ta zel mai bawk a. Chutiang karah chuan Mizo Kristianna hi eng tin nge kan vawn nun zui zel theih ang tih hi beng sika kan ngaihtuah ho a ngai ta niin a lang.

Latest News & Chhiar Hlawh