The Beatles hmuipuipu ber, John Lennon-a lo tlángaupui tawh, a duh thu sàm, kumhlun pawha thleng ngai rëng rëng lo tùr, thleng se tih pawh a rin chiah loh ang khán—rei lo te chhúng, minute 60 chhúng lek chauh pawh, zalèn takin, mahni tã tã nei loin khawvêla chëng mihringte hi han khawsa zà chhin lawk thei tehrëng ila aw… Kum 1971-a tlángautupa ber lah chuan, thil thleng thei hauh lo tùr a nihzia chiang sa reng chungin, a thiang tâwk atangin, ‘Han dáwn ve chhin mah teh!’ min ti duh lek fang chauh kha a ni a…

Ka Chhùn Mang: Zan lama ka men rimtawng vàngin ka lehkhabu chhiar lai ngaihnawm tak chu ka lo muthlûksan pek a—chhùn mang ka lo nei ve pek a. Mahse, ka hlimpuiin ka hlâwkpui phian mai.

Chu ka mumangah chuan Assam CM Dr. Himanta Biswa Sarma leh kan CM zahawm tak Pu Zoramthanga te hian an nupui ve ve, Pi Riniki Bhuyan leh Pi Roneihsángi te hi an lo in-rubber zùan ta pek a! An lo nui uar uar mai. An nupuite chu zei lo hi an ti dùn mai si a, an nuih tak awr awr a. Chu hunah chuan ram rî an sawi loa, ‘ta hauh chin’ leh ‘kawng indan chah’ sawi miah loin, zalèn takin an lo nui zà a nih chu!

Kan Home Minister zahawm tak Pu Cháma leh Assam sawrkara ram ri chungcháng viltu Minister Pu  Atul Bora te paw’n “A túr a ná e, zùnzám a fan zo; Ráwlthar dàwntuaitê…” tih hla sa dùn chungin an lo in-marble-thàp ve bawk a. |awng lah chu an inhre tawn vek mai a. Ram ri chungchánga innèk lam an sawi chuang miah lo! Tin, anmahni véngtu sipai emaw guard emaw pawh ka hmu tel miah lo bawk. Chû ka mumanga ka hmuh leh ka hriat zawng chu—an lo zalèn hlë, tih zawng a ni. 

Piah leh deuha thlai zuar Pi Amira-i leh Pi Thiangi te chuan chawhmeh an lo inthar tem ve mék bawk a. An fate lah chu sikul khatah tawng khat zirin an kal hotír a. Biak in khatah, sande sikul páwl khatah, thu rin tih bur nei chuang loin ‘Hringnun A AW B’ hi an lo zir zà bawk a. Tin, sâp naupangte leh mi hàng (negro) naupangte pawh ka hmu tel nual bawk.

Chutia naupangho infiam ri chèl chûl thâwm chuan min ti harh ta hlawl a. ‘A ni thei lo! A ni ngai lo ang! Thil theih a ni lo!’ tiin ka áu chhuak hlawl mai. Ka mú chu ka lo harh chhuak ta a. Ka mumang, ka harh chhuah ruala tàwp ve ta mai chu ka va’n ui vawng vawng tak!

A thleng ngai lo ang!: Ka mumang hi a takah a thleng ngai lo ang! Ka chhùn mang ang, John Lennon-a khawvêl din chhin, lo dáwn ve tùra min chah, rilru tak taka ka dàwn duh ngai loh; mahse, mumang khawvêl—khawvêl zalèn tak chauha thil thleng thei ang hi, a tak takah a thleng thei ngai lo ang! Thleng tùr paw’n tù ma’n kan duh hek lo a nih hi! Ram rî-ah kan la buai tláng ta reng a; chûng zíngah chuan ‘Ram thianghlim’ tia kan chhàl meuh pawh an bãng lo a; Euro football pêt pha ram meuh pawh, an jersey hâk tùr thleng thlengin an buai a nih kha!

Kan thiannu-in WhatsApp group pakhatah, a bialpa then hlim rilru hah lutuk chuan, ‘Haw u, kan vai hian i “ni” vek ang u!’ a rawn ti tawl mai a. Kan nuihpui nasa mai a. Mahse, ka rilru hi a vit zawk mai a; hë thü hi ka ziah chhuah phah ta hial a nih hi.

Inhau lo leh inthîkna rilru chhia pu eih loa inhmangaih tlàn dial dialna khawvêl chu a va nuam dáwn êm! Vànram tlafual kan chèn a ni hlauh dáwn a ni hawt a. Mahse, ‘tã bîk’ awm loa khawsak ho chu kan duh leh miah chuang hlawm bawk si lo! Kan duh vàng ni miah loin, hmangaihna vàng zâwkin (kan ti teh fo a!), kan inthîk kual thúm mai hlawm a. Inhaw loa khawsak tlàn dial dial duh vekte hian ram kan inchuh a; ‘internal building case’ lah court lama thu buai tam páwl a ni ãwl thei chuang si lo. Mi tin nèna inrem tùra min hrilhtu Pathian thu awih inti, nupa inthen tam êm êmna khawvêlah hian mi dang rem chu a va’n kan harsa tláng si, tih te ka ngaihtuah zui neuh neuh a…

Tûk tin pár atanga zir tùra min fuihtu Isua Krista khân kan mihrinzia hi a lo va’n hre chiangin a lo va’n hmu chiang bîk tak êm aw… Kan biak Amah chu engkima kan engkim atán kan ring ngam tak tak lo fo chu a nih hi le! Darkár khat chhúng lek pawh mi dangte nèn kan inrem thei lo a; a ngaihtuah pawh kan ngaihtuah duh lo fo a; a chhin paw’n kan dáwn duh lo! Chutianga tih chhin eih pawh chu ram leh hnam phatsatnaah kan ngai ta vek mai a. Amah John Lennon-a hla pawh hi chhuah (play) fo chî pawh a ni lo e! Mahse, kan heti chung hian, mi tin inremna ram—vànram kai chu kan thupui ber a ni ang lawi si a. (Chu pawh, John Lennon-a’n, ‘Awm lo tùrin han dáwn chhin mah teh’ min tih zínga mi tho!)

Mahse, mihring kan nihna leh kan mihring nih famkimna ti fiahtu an ni ang lawi si a…

John Lennon-a a dãw em ni le?: A nih chuan, inunàu tláng dial diala awm hoa kan neih leh kan biak engkim intâwm zà tùra tlángáu, John Lennon hi a daw ta em ni ang le? Ka chhàn vèna chu—‘Hnai lo e!’ tih a ni!

Pu John-a hian a hlaah hian mi tin inrema inngeih tláng vek tùrin tù mah hi min ti lui rëng rëng lo. ‘Han dáwn ve chhin teh,’ min ti mai chauh a ni. A chhànna chu kan kutah a dah diam mai a. Chu chu, thiam thil (art) sáng takah ka ruat tlat.

Kan ram rî, kan zalènna, kan nupa nun, kan sakhua, kan thawh chhuah zawng zawng leh ‘kan khawvêl’ nèn lama humhim hnà hi kan kutah a awm tlat, tih hi ka pawm dàn a ni a. Mihring kan nih angin he khawvêla mi zawng zawng hi ka inrempui vek thei ngai lo ang tih pawh ka rin dàn nghet bur a ni. Chu chu mihring ka nih vàng a ni tlat. Vànram leh sakhua awm lo tùr te, ram leh ram, chî leh chî, kan hnam rohlu engkim chán tùr khawpa tlàwm hi kei chauh ni lo, ‘mihring’ hian a thei ngai lo ang! Darkár khat chhúng lek paw’n kan thei ngai dáwn lo! A thei a nih chuan mihring a ni chiah lo a ni ang!

Mahse, ti leh ta hrãm ila, Lennon-a hian a hla khàr nán, ‘Mang ram tawng ang maiah min ngai thei/ Mahse, kei chauh ka ni lo/ Tu emaw chuan he ka suangtuahna hi min la tâwmpui ang,’ a ti mauh mai! Kei chuan, vawiin thleng hian ka ram, ka sakhua, ei ru ‘ve’ loa ka neih leh ka chan hi chán loa hum tlat ka duh zêl ang. Mi dang min tâwmpui atán ka phal ve lo. A chhan chu famkim lohna khawvêla famkim bîk lo mipa fâ, fel leh dik vek bîk lo ka ni miau a!

Imagine
–John Lennon
Imagine there's no heaven
It's easy if you try
No hell below us
Above us, only sky

Imagine all the people
Livin' for today
Ah

Imagine there's no countries
It isn't hard to do
Nothing to kill or die for
And no religion, too

Imagine all the people
Livin' life in peace, You

You may say I'm a dreamer
But I'm not the only one
I hope someday you'll join us
And the world will be as one

Imagine no possessions
I wonder if you can
No need for greed or hunger
A brotherhood of man

Imagine all the people
Sharing all the world, You