Samuel Johnson-a chanchin ziaktu James Boswell-a chuan a naupan laia a pa nena nilenga nghakuai an chiah ni chu a hun hlimawm leh chhinchhiah reng ni niin a sawi fo thin. (Gordon MacDonald, The Effective Father, phek 79).

Chutiang chu ka ni ve tlat! Kawrtethawveng rama Zawhchho luia ka pa hoa kaikuang kan khai nilen ni kha nuam ka va ti tak! Ka pa khan mau lian vak lo hmawr a phel kak a, phelsepin kan kap kual a. Chutah chuan Vai-puan-pan kan tawn bet a. Chutiang ‘len’ chu thahnem tak kan siam a. A hma zana mau thei tawi tetea ka nu buh ilo kan hmui den sawm ban chual mai kan hnawh khah sa chu kaikuang chahah kan hmang a. Kan len chu luiah chuan kan chiah a, lungin kan delh nghet zel bawk a. Lui dung zawh chhukin kan chiah thla zel a. Kan chiah kim hnu chuan kan nghak hret a, kan en chho leh ta a. Len chu kaikuangin an lo bawm luai luai zel a, kan han khai chhuak ta thin a. A va hlimawm tak! Chawhtawlh khat zet kan hawn a nih kha!

Kan hlimna belhtu nuihzatthlak em em, lui kama kekawrte nena chaw kan fak laia kan thil hmuh, nuihza lutuka ka u nena kan leh tawp tawp chhan kha erawh sawi chi a ni chiah lo thung! Pa ber pawh mittui tla phungin a nui kha a nia!

Kan naupan laia ka pain a hun chep tak kara eng emaw min tihpui thin kha ka hre ve reng hlawm mai. Kan lui kal tum khat chu ruahpui vanawnin min nan haw pafa hrep a! Lui kam thing buk hniam tea sava bu kan hmuh, a tui zawng zawng kan hip zawh vang kha a ni mai thei a ti, ka pain! Thudik pawh a ni lo mai thei, sava tui la ve lo pawh a nan tho ka ring naa, sava tui lak ka sim chiang khawp!

Tum khat kan ram kal pawh, ka u nen, kan pathumin kan inzui leh a. Pa berin hma a hruai a, kei a laiah kalin ka u-in hnung a dawl a. Thing tuluang lian vak lo chu ka pa nen kan kân fel tawh hnuah, ka uin a kân dawn chuan rul inkual, chuk mai tur inring niawm taka a lo ding ar ar a hmu ta a. A kân ngam ta lo a. Ka pa’n a chempui a phawrh a, an sat ale! Bung sarihah zuk chhuak a! Ka pa kha kan va ngaisang unau tak!

Mipa naupang tana ngaihsanawm tur tawk khan a intichak thiam roh thin a! Bangalore-a chhungkuaa kan awm ve lai, PUC (tunlai class 11 - 12) kan zirlai thleng khan chhuatah kan pasarih khan kan la inbuan ho thin a, kan unau khan kan bawhbet luai luai thin! Kan hlimpui tawk; mahse, kan cho theih loh tawk vela min buan dan kha a thiam ta riau niin ka hre chhuak thar ta! A bula awm nuam kan ti a, kan zah a, kan ngai a, kan hlau bawk tlat. Kan intihpa ve viau tum pawhin sual kan tum ngam lo vek, kan unau ruk hian! A va lo intichak tawk thiam tak tih ka ngaihtuah ta vung vung a nih hi!! 

Hmanah pawh, ATC-a Pathian thu (LTh / GTh) an zir laiin intlansiakah a chhuak a ni awm e! A sa a tha roh si a, a malpuite kha a lian tung mai sia, Rev Liangkhaia rin zawng tak tur khan a intihchak hmel thiam a niang chu, “Rosiama hi a chak ka ring e,” a tia, a chuam ta deuh a. An han tlan ta a, Pu Lianga rin ang ngeiin a tlan ta nul nul mai a ni awm e. Mahse, a tawp a thlen khan a hmaa thleng an lo tam tawh riau niawm tak a ni!

Ban kan inelh hnuhnung ber thleng khan ka hneh ta lo niin ka hria. A ban bulte hi a lian roh a. Ka thlamuanpui thinzia, ‘Ka pa ban’ tih ka ziak tawh ( A ho tlat!, phek 122-na). Inbuanah leh ban elhah ka hneh lo tluan chhuak ta, kan inbeih hnuhnung berah a chak zawk tlat! ‘Last meeting record’ an tar lan ve ziah thin hi, inmal beih inelna thilah hian. Tunah keini han buan tham a ni tawh chiah si lo, zun thlum nen, a cher ve vei duk tawh roh sia!

Mipa naupang paruk enkawltu Commander-in-Chief a ni a. Thuneihna inkhaidiat a zam a. Second-in-command atan Sergeant Muani, mipa paruk (e, pasarih) enkawl tura instructor tha mi a nei a! Ka pa manual-ah chuan - pa ber thu ber, nu ber thu ber dawttu, unaua a upa apiang an thu dan a indawt a, naupang zawk apiangin an thu awih tur a ni tawp. Upa zawkin naute duat tur a ni leh hmiah. A manual hi a chhuak thar (new edition) a awm lo a niang, “Nu leh pa thu awih tur, unau inhmangaih tur, u zawk thu nauten awih tur, nau zawk duat tur, puih ngai inpuih tur, puih ngai nih bik loh tum tur, mi dang puitu nih zel tum tur, tlawmngaih tur,” tih hi tun thlengin a la sawi ziah, Covid19 lar hmaa chaw ei khawm hnuhnung ber thleng khan! 

“I pain a vaw thin che u em?” tih zawhna ka dawng fo. Vaw thin e maw le! An unau zinga te ber, ka patea ni si, ka rualpui ni si nena kan insual tumin, Chanmaria Pu Zara in kan luah lai khan, hnang telin kan pahnihin min hlap hrep alawm! “Naupang thunun tim suh, tiangin vaw mah la a thi dawn si lo a,” tihte kha a by heart vei tlat roh si a! 

A ban a lian tha bawk sia, mipa naupang paruk, luhlul bawk, harh bawk, insual buai ve fo ho han phin deuh nan khan a chhuang vei fu thin! Min vaw kim vek ang, kan unau khan! Vuak zin deuh pawh a nei mai thei! Sih hrepte pawh a nei maw le, tu ber nge tih chu zep tlat ang. Min vuak tawhna thil kha kan sim zui tlangpui. 

Kan tleirawl tak hnu erawh chuan atu amah min vaw ta lo. Min zilh a duh tum hian pindanah a falin min ko lut thin a. Kohhrana tel hi a nawm tehlul nen, ka pa koh hran nih kha chu a nuam viau lo thin khawp mai! Min ko hrang zing thin a nih ka ring, eng emaw min biak fal a duh tuma, “Puia, lo kal lawk teh,” tia an pindan lama min koh luh tum hian ka la zam deuh tlat zel, tun thleng hian! Unau dangte hriat loh leh mualphothlak lo taka min zilh hrep thin kha chu a lo tha ve riau, unaute khan zilh kan tawk tih kan inhriatpuiin kan innuihzat fiam thin naa, duh duh chhuanlam kha kan siam thei tlat a! Kan sawi hre hek lo, kan mualpho lo ve alawm, mualpho hi a hrehawm thin si a! 

Ka fate ka enkawlnaah hian a tihdan hi ka entawn tam hle, ka thiam kim ve vek lo na a. Ka nu leh pa hian nupui kan nei duh dawna an hriat hnu khan, “In nupui tur atana kan duhzawngte chu kan sawi ve ang a; mahse, in duh ber in nei dawn nia,” min ti a. Zalenna min pe naa, kan duhte zinga an duh tur kha thlan nulh a awl riau! Ka fate ka’n chah chhawng ve ngawt chu a nia! Min rawn pantu thenkhatin an sawi fo, “Ka nupui/pasal hi ka chhungten an duh loh sa chunga ka neih a nia,” tia an harsatna belhchhahtu an sawi thin hi kan lo pumpelh sa reng mai kha a lo ni. Kan duh kha min duhpui mai si a! A fel vei thlup asin!

A Bible-ah, Timothea 1-na, bung 5, chang 23-na kha pen tui senin ka lo rinsak pek a, “Tu rin nge?” a ti ta! Ka hlau leh si asin aw! Ka rawlthar tirh, cowboy thawnthu ka chhiar tam lai leh an nun ka zir nasat lutuk laia ka thai sen kha a ni pek alawm maw le! Tequila han tlak pawpte kha ka châk ve tlat thin si a.

Cowboy ringawt buaipui na na na chuan ka zirlai kha ka tichhe thin em em mai a. Mi tuina zawng tuipuite a thiam roh tehlul nen, a lutuk ta deuh a ti a niang, pawl sawm kan zir kumin sim turin min zilh ta a. Min zilh hnu lawkah, tum khat  chu, a lehkha chhiarna pindanah lehkha zir ang taka awma cowboy thawnthu ka chhiar ruk laiin a lo lut thut mai a. A changtupa an thawn thuta a tihdan tur ang chiahin ka kawrfual hnuaia ka pistol pai ruk chuan ka lo phawi khalh a, a chalah ka’n lo tin pek a nih kha! Tih chi loh tak a ni! A nui miah lo, rum deuhin min melh a, ngawi rengin a chhuak daih a. Min hau lo naa, a hmel kha sim zuina tham a ni ta hrim hrim a, matric kha ka pass ve ta a nih kha. Phawi ranah erawh hi chuan min tluk lo tluan chhuak ta ve thung rih zel a nih hi!

June 26, 2021 hian kum 75 a lo ni ve ta a. Hman ni lawk khan sum ka neih a, a suk ka tihbo thu a bulah ka sawi a. Ka beisei ang chiahin chempui leh thing nawhnate chi hmangin suk tha zet min rawn suihsak a nih chu! A laka ka beisei thin hi vawi khat mah a la tithlawn lo ta zel, kum 75 a nih thla thlengin. Nu leh pa mamawh hun chhung hian tawp chin a nei dawn lo a nih hi. 

Nupui atana hmeithai fanu mal a neih khan chhawm a nei lian riau a. Khawbunga zirtirtu a nih laia Pathian thu a zir tak daih hnu a, 1974-a khawthlang  kila pro pastor a nih dawn khan ka pi kha a chhawm ta zel kha a nia. Hmeithai phunchiar chang nei ngei tura tlang rin sa kha a thih ni thlengin a enkawl tluan ta thak a. 1995-a a thih hma lawk khan, a damlo chak tawh lo ek a thiarsak tumin, “Siama hi chu i va fel tak em!” tih a hlawh ta reng a nih kha.

A pizawn meuhin pa fel tak a tih chu ‘Pate Ni’ chibai ka’n buk tlaikhawhnu ve ang e. Khawvelin Father’s Day a tih ni aiin kar khatin chibai ka buk tlai lui, kan tana Pate Ni tak zawk chu June 26 hi a ni tlat si.  

Pianchamphaphak chibai le, ka pa!