“Samuel Clemens leh Olivia Langdon te chu November 1868-ah inhualin a kum leh February-ah official-a puan a ni a. Kum khat hnu chiah, 1870 February 2-ah, Langdon-a te in pui (parlor)-ah an an innei ta a. An thian leh chhúngkhat laina hnai mi 100 vêlin an inneih inkhâwm hi an telpui a ni,” tiin kan tàwp a nih kha. An inneih khán Mark Twain kha kum 32 mi niin Livy hi kum 22 mi a ni thung.

A hnu kum 36 chhúnga an nupa inhmangaihna hi thawnthu ropui tak a la ni fan a; kan chhunzawm ang.

Kan sawi tawh tho nânga, Samuel Clemens-a tawngkam bawk hian bul i’n tan leh teh ang—“Nupui neih hlimawmzia hi lo hre lâwk ni ila chuan, kum 30 kalta khán, ha ngho zuah satliah ngawt loin nupui ka nei daih tawh ang!” a tih hmang khán.

An inrìm dàn kha chu kan sawi tawh kha—hnâwl a tawn nawn awn awn hnu pawha a beidawn duh lohzia te pawh. Kan duh tâwk ang—kha lam kha chu.

An inneih tirh hian Samuel Clemens-a mak tih tùr khawpin a puzawn, amah lo hnâwl fo tawhtu Jervis Langdon khâm a’n duhsak leh lailéng hnuhnawh khawp a—in nuam leh mawi tak mai, Buffalo, New York-ah, chhiahhlawh chhawm thlapin a leisak a. Loan laksakin tual chhúng chanchinchu chhuahna tùr a ngaihtuahsak bawk. A hnu lawkah “The Innocents Abroad” pawh tih chhuah niin Samuel-a hian hmingthanna a rawn hlawh chho tan ta a ni.

Olivia (Livy) nèna an nupa nun hi a tlung bîk hauh lo mai! An inneih hnu lawkah a puzawn Jervis Langdon hian pum cancer vàngin a boralsan hlauh. A hnuah an fa hmasa ber, Langdon-a chu kum 1872 khán an han chán leh hlauh! A hnuah an fanu, Olivia Susan (“Susy” tia an koh) chuan kum 24 mi a nihin a boralsan leh bawk! A hnua an fanu lo piang leh Jean pawh, kaih avàngin kum 29 mi a nihin an chán leh! Fanu pakhat Clara chauh a dam chhuak a, musician pasala neiin kum 88 thleng a dampui thung.

A nihna takah chuan Olivia pawh khán Sam-a’n a rîm lai khán Sam-a kha a ngaina ngang mai; mahse, amah aia kum 10 zeta upa pasala han pawm kha a hreh tlat a, a hlau tlat a nih chu! Tin, chhúngkaw khawsa thei tak an lo nih lai leh, Kristian tha tak an nih laia, khatianga zu in mi han neih kha a ngam lo a, a pa paw’n a phalsak lo rëng a ni a. Samuela talent te kha chu a ngaina ngang—mahse, hnâwlna àn-ká bâk a chhâk chhuak ngai si lo!

Sam and Livy-te kha Hartford, Connecticut-ah in sain an khawsa a; chuta an thenawmpa chu zabi 19-naa American novelist lär, Harriet Beecher Stowe a ni nghe nghe.

An han innei ta chêng a; nupa inkawp rem tak, inmil leh inngaina tak an ni chho a! Kristian nun dàn tha leh nun kawng dik zâwk a intiam ang ngeiin Samuel-a pawh chu Pathianah a innghat ve ta tlat ta mai—a piang thar a nih ber chu! Tlai tin Livy leh an chhúngkua Bible a chhiarsak ziah mai bâkah, malsàwmna dílin tawngtaina hun a hmang ziah thìn.

Kan hriat angin Samuel Clemens-a kha thu ziak mi a ni a; mahse, a nupui Livy remtihna leh en dikna tel loin thu a chhuah ngai lo. An ti aläwm, a thu ziah, chhuah (publish) tâk loh—Levy remtih loh hi phêk 15,000 chuang a awm an tih chu maw le!
    
A nupui, Olivia chu a thu ziah chhiar hmasa bertu leh a editor hmasa berah a tang zui a. Tum khat phei chu, a thawnthu ropui “Huckleberry Finn”-a tawngkam chhe zet—sawi phawng mai ang—“Damn it!” tih a ziah phei chu Livy hian a paihsak hmiah!

An fanu Susy hian a khaikhâwm mawi fú: “Ka nu chuan rilru thatna hi a ngaina a; ka pa chuan Zawhte” a tih teh tlat chu!

Tum khat chu Twain-a hian a nupui Olivia pualin heti hian tawngkam a’n chhep leh pek a: “Ka nupui hian mawza bun hi thil sual a ni a tih chuan, a rang a rangin ka hlîp nghâl ang!” tiin. Ani Livy khân “gray-haired boy” tia koin a fapa upa ber anga duatin a enkawl a. Ani Twain paw’n a theihna leh a rilru zawng zawng séngin a duat lêt ve thìn. 

Olivia hian a pasal fiamthu hi a ngaina ngang mai. Ni khat chu, namén lo hian Twain hi a nui chiam mai a—”nui hawk hawk” kan tih ang hian. Livy mak ti lutuk chuan eng nge a nuih chiam tih hriat tumin a lehkhabu chhiar lai, nuihtír nasa êm êmtu chu a’n zâwt a. A lehkhabu chhiar lai chu a lâksak, a káwm a’n en nâk chuan ama lehkhabu ziah lek a lo ni a!

An nupa nun kha hlimawm angin lang mah se, harsatna tam tak an paltlang ve tho. Fa an chán a, Twain-a sum leh paia tla chhiain a awm a. Mahse, an inhmangaihna ti zualtuah an hmang hlauh zêl a. Vawi te khat mah Twain khân an nu hi aw ráwl sángin a hrâwk ngai lo a; Livy lahin a hau ngai hek lo!

Livy chhan te kha Twain khân a ti ná a nia—tum khat a thian hnai tak hian Olivia chanchin sawiin fiamthu thawh nán a’n hmang ngawt a; Twain a sa ngang! An inthian thatna ti chhe lo chauhin a khak a nih kha!

Kum 1895 leh 1896 khán, Twain hian a ba rulh nán khawvêl pum fanga zin chhuah (“around-the-world lecture tour”) a neih a ngai a. Chumi tum chuan  Olivia leh an fanu neih chhun Clara te chuan an pa hi tanpui ngai a ni tih hre rengin an zui zêl peih tlat bawk a ni.

Tum khat, Livy piancham puala Twain-a thu ziah hian i tlip teh ang:

“Ni tina kan hun hman dun hian kan inzawmna hi a ti nghet zual thìn a; nang kawp che hi ka inchhïr ngai lo—inchhìr a hnêkin nangmah ka rinna che hi a ti zual zâwk zêl thìn. Kum a liam zêl ang a, ka hmangaih zual zêl ang che, ka Duat. Hlauhna leh lungngaihna tel loin, nakina i pian champha kan lawm dun leh hun tùr lam, tar lam panna lam i nghâk dùn zêl zâwk ang aw…” tih hian.

Hmangaihnaa thlun dun Samuel Clemens leh Olivia Langdon te nun hi a mawi a; a entawn tlâk tak zet e. Hlimnaa khatin nupaah an insiam a, intanpui tawnin, inpe tawnin, inhriat thiamnaa khata nupa nih hlutzia hi—an hnên atang hian i zir chhuak ve teh ang u.

A nihna takah chuan, puzawn mi hausa tàwpthang nei a ni—Samuela kha; mahse, a pùr zut zut “ve” ngai lo! A nupui leh a puzawn te neih ei a tum ve lo! Ziaktu lär ni chung si khán sum leh paiah a tla chhe thùl; mahse, a nupui a hmangaihna erawh a dang ngai chuang lo! Olivia-i lah a lamah a tang reng tlat. Entawn tlâk an nunah hian a awm a ni, tih hi i hriat hmaih lo ang u.

Kum 1904 June 5 khán Olivia hi Florence-ah lung phu chàwlin, kum 58 mi niin a thi a; hàl a ni a, a vâp pawh Woodlawn Cemetery, a khaw chhuahna Elmira-ah dah that a ni. Samuel Clemens, Mark Twain pawh hi kum 1910-ah kum 74 mi niin lungphu chàwl thoin a thi a; a nupui, a hmangaih Olivia Langdon Clemens kiangah a ruang hi zalh a ni.