DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
C LALHMUAKA MUMANG
K. Lalrinchhana - May 31, 2023

Hmanni chu kan thianpa pakhatin, “Ka lehkhabu hlui te hi ka thehthang dawn. I chhiar duh zawng te a awm takin rawn thlang ve la” a ti a. Indian history bu un pui pui leh lehkhabu dang dang hi chhuatah a lo chap darh nuaih mai a, ka hai let a, chhiar chakawm deuh tur nia ka ngaih lehkhabu panga ka thlang a, chung zinga pakhat chu ‘Mumang’ tih, C Lalhmuaka ziak a ni a, kum 2013 a chhuah (publish) a ni. A bu a chhah lo a, phek 120 emaw lek a ni a, ina ka hawn veleh ka chhiar a, ngaihnawm ti takin ka chhiar zo thuai a. 

He lehkhabu ziaktu C Lalhmuaka hi August 4, 1933 ah a piang a, hmun hrang hrangah zirtirtu hna a thawh hnuin Joint Director, School Education Department ah a kaisang a, kum 1996 ah Joint Director atangin a pension ta a ni. Kum 1982 ah Kohhran Upaah thlan a ni a, kum 2012, November 18 ah kum 79 mi niin khawvel a chhuah san ta a ni. 

He lehkhabua a thil ziah (a mumang kan ti dawn nge inlarnna kan ti zawk dawn) hi Mizoram buai hma daih, kum 1959 a a thil tawn a ni a. Hemi kum February thlaah hian private a I.A. (tunlaia pawl sawmpakhat kan tih ang hi) exam turin Silchar a pan a, GC College-ah exam turin admit card a la fel diam a, an exam hma ni chiah February 14, 1959 zanah chuan mumang mak tak mai a nei ta a ni. A mumangah chuan mizo pa hausa hmasa Pachhunga thlarau nen an lo in kawm a, Pu Pachhunga chuan a nat dan te, a thih dan te, a thih hnua a ruang an sawngbawl dang zawng zawng te a hrilh a, chatuan hmun ropui tak te a fan pui a, van ziapawl ropui tak, a ropui zia mihring tawnga sawifiah sen rual loh khawpa ropui te leh thil mak dang tam tak a entir a, thuchah pawimawh tak tak a hrilh bawk a.

Mumang te, inlarna te hi awi lotu tan chuan awih loh theih tak a ni a, ‘Mumang mai mai, chaw tak khuka khuk pui chi a ni lo ve’ pawh ti se an demawm lem lo. Amaherawhchu, Lal Isua’n piantirh ata mitdel a tihdam tuma mitdelin “Ka mit a tivar miau si a” a tih ang deuh khan, he mumang/inlarna hi awih lo mah ila a hmutu Pu C Lalhmuaka nun hian nasa takin a danglam phah miau si a, thil mak tak a ni.

Pu Pachhunga chuan Pu Lalhmuaka hnenah hian thu pawimawh tak tak a hrilh a, chung zinga pawimawh tak pakhat chu, “Tlangval, thubuai reng reng vawi khat mah nei miah suh. Miin an hek che chuan a hektu che duh ang takin awm rawh. A hektu che chuan chanpual pakhat mah an nei lo vang a, nang erawh chuan vanah ro i nei ang” a ti a ni. He thu hian Pu Lalhmuaka rilru a hneh hle mai a, a tawi zawngin - a duhawm ta lo em em mai a ni. Kum 40 deuh thaw sawrkar hna a thawk a, officer-in a pension a, duh nise Aizawl-ah hian in hmun pahnih khat tal te chu nei ve thei tur a ni. Mahse, a nei miah lo. Mission Vengthlanga a in sakna pawh hi a puin a thlawna a pek a ni a, lawmthu sawi nan cheng sangkhat a pe ve chauh a ni. “Hei pawh hi miin min hekin min chuh buai se ka pe mai ang” a ti nia! Mi tam takin khawvelah hian duham reng rengin hun an hmang a, in tha pui pui an nei a, an lungawi chuang lo a, a dang an duh zel a, in mai bakah thlam changkang tak tak an nei a, ram zau pui pui an nei a, chuti pawhin an lungawi chuang lo. Pachhunga leh Lalhmuaka thlarau hian van atangin min rawn thlir se, a min ti awm mang e. ‘Khu’ng mite khu an hah thlawn mai a ni’ an ti ngei ang.

He khawvela kan nun ti hrehawmtu, kan nun min salbet tlattu chu kan duhamna thinlung hi a ni chiang khawp mai. Pathian leh sawrkar zarah eitur tlakchham kan hlau lo a, kan chenna in a tha tual tual a, lungawi hle tur kan nih vei nen, kan lungawi thei mang tlat lo. A dang duh belh zelnain kan khat a, kan duhamna no hi a khat thei lo a, kan thlarau hi a chawl thei lo a ni. A nei tam apiangin neih belh zel an duh a, in tha pui pui an sa a, veng dangah a dang an sa leh a, ‘Miin min chuh se ka pe ang’ tih te chu a hnai lo mai. Ram feet khat lek inchuhin thenawm leh thenawm kan in hmelmak duh a ni. Kan damchhung tawiteah hian Pu Lalhmuaka anga duhamna leh damchhung khawsak lungkhamnain a tihbuai phak loh nun nei ila, kan rilru ipikna tam zawk hi chuan chawpchilhin min kiansan nghal ang maw le, riltam chuan kan thi bik hauh lo ang.

Tin, keini mizote tluka vanram ngaihna lam hla nei tam hi an awm lo mai thei. Biak ina kan hla sak tam zawk hi vanram ngaihna hla a ni. ‘Nakinah chu ram ka thlen ve hun chuan ka ngai law’ng khawvel hi’ kan ti a, ‘Ral tawh mai se lei ninawm’ tiin kan in awi a, a landanah chuan mizo te hian khawvel hi kan ning ngawih ngawih a, vanram kal thuai thuai hi kan chak hle niin a lang. In lo chik emaw, zaipawlte hla rem thin tam zawk pawh hi van lam ngaihna hla a ni. “Kan zalen hun a lo hnai ta. Kan tan vannuam a in hawng e….a rei lawng aw a rei tawh law’ng” tiin an in sawi dal dal a, vanram kal thuai thuai an chak hmel thin khawp mai. Mahse, a tak takah chuan vanram kai thuai thuai hi kan lo chak vak lo. Kan damlo a, phai damdawi in tha tha kan pan a, tihdam rawngbawlna kan bawh ruih ruih a, damna tia miin an sawi apiang kan bawh a, sawntlung lei pawh kan ei duak duak mai. Kan thawk tek tek theih chhung chu leiah hian in hamtan hram hram kan tum ni berin a lang.

Pu Lalhmuaka chu Doctor-in a cancer tih an hrilh chuan, “Haleluiah!” tiin Pathian a fak a, Doctor te’n an zai dawn lai chuan tawitein a tawngtai a, “Lalpa, tun hun hi remchangah min hman sak teh. Hnimhlum min pek hi harh tawh lo ila, i ram ropui tak thlen ka chak tawh em mai, min kal tir mai rawh” tiin a tawngtai a, a zaitu tur Doctor te pawhin a tawngtai dan chu mak an ti viau mai. C Lalhmuaka te ang, nun thuhruk neitu te hi chuan khawvelah hian eng teh vak mah hi an thlahlel lo tak tak a, sum leh pai leh in leh lo tha pui pui te hi chuti takin an ngaihlu ve lo a, thihna hlim kawr ruam an zawh mek lai pawhin an thlamuang tak tak a nih hi. Hetiang mi hi chuan vanram hi an thlahlel tak tak a ni.

Latest News & Chhiar Hlawh