DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
CM ZORAMTHANGA EIRU-A PUHNA THU BUAI THLIR LETNA
T. Lalnunsiama - Nov 03, 2022

Tun tum chu Mizoram Chief Minister ni mek Pu Zoramthanga eiru-a puhna thubuaia Court thutlukna chungchang hi chiang deuh zawkin rawn chhawp chhuah kan tum dawn a ni.

He thu buaia Court thutlukna (Judgment & Order) hi ni 08.11.2021 khan Pu Vanlalenmawia, Special Judge, Prevention of Corruption Act chuan a puang a, Pu Zoramthanga chuan thiam changin thubuai hi tihtawp a ni. 

Court thutlukna chungchangah hian politics-a inbeih zuina ni ngeia lang thu chhuah leh hmalaknate pawh a awm zauh zauh thin a, chu tih rualin court demna rawngkai tawngkam ni ngeia langte pawh hmuh leh hriat tur a awm leh zauh bawk.

Engpawhnise, Court thutlukna, Judgment & Order behchhanin mipui ten kan hriatthiam theih tur nia kan ngaihin thil kalphung rawn tarlan kan tum dawn a ni.

A tobul:

Pu N. Rothanga, Secretary, Vigilance, MUP leh Pu Vanlalruata, President, PRISM (ni thin) te chuan Pu Zoramthanga chuan Chief Minister a nih laiin nasa taka mahni inhaivurin a hlawh leh ham thatna dawn nena inmil lo takin a hausakna chu a sang uchuak hle niin an sawi a. Chu tih hun laia Addl. Secretary to the Government of Mizoram, Vigilance Department chuan OC (ACB) hnenah 1.7.2009 khan complaint a theh lut ta a ni. 

ACB Inspector Pu P.C. Lalrinmawia chuan chhuina hmasa (inquiry) a ti a, enquiry a tih zawhin a report chu Vigilance Department-ah a theh lut leh a. Vigilance Department chuan case puitlinga ziah luh ngei tlak nia ngaiin Pu Zoramthanga lakah chuan kum 1998 leh kum 2008 inkara Mizoram Chief Minister a nih laiin dik lo takin a inhai vur a ni tiin eiruk thubuai an ziak lut ta rup mai a ni. 

Puhnate:

An puhna hrang hrangte chu hetiang hian lo sawi ila:- 
(i)    Pu Zoramthanga hian Aii Puk, Sihphirah huan ram 31 bighas neiin sum tam tham tak hmangin a cheibawl zui a. Agriculture Department Truck Registration No. ZRG-1520 chuan Angle Iron Post 660 nos. leh kel pal Roll sawmthumte chu Agriculture Dept. kudam atangin Pu Lalnunthianga, chu tih hun laia Addl. PS to Chief Minister thu pekin Aii Puk huana hman atan phurh a ni a. Chu thil chu Agriculture Dept. chuan thup mawi tumin Aii Puk Farmers Association hmingin challan an siam tha leh a, zaa 50 discount-in chung hmaruate chu Aii Puk lo neitute hnenah pek a ni tiin tlai khaw hnuah an ziak mam chawp leh a ni.
(ii)    Pu Zoramthanga, Ex-Chief Minister, MNF Party President ni bawk chuan Party Fund atan contract hna- PMGSY leh CSS Schemes hnuaia thawhte reng reng estimate zat atanga 3% zel an lo lak thu a pawm bawk.
(iii)    Pu Zoramthanga chuan inthlan dawna a hausakna zat Affidavit hmanga a tarlannaah chuan hetiang hi a ni- Kum 2003 inthlan dawn khan a hausakna chu Rs. 54,18,061.94 hu a ni a, kum 2008 inthlan dawn khan a hausakna chu Rs. 1,38,02,241.26 a ni. Kum nga chhunga a hausakna punna hi Rs. 83,84,179.32 a ni a, chu tih laiin amah leh a nupui hlawh atanga chung kum nga chhunga an sum lak luh chu Rs. 17,84,234.00 a ni thung. Enquiry Officer chuan SP, OC of ACB Police Station ni bawk hnenah chuan FIR thehlutin ACB P.S. Case No. 9/2010 dated 15.9.2010 ziah luh a ni.

Hnuchhuina:

Thu buai ziah luh a nih hnu hian Dy. SP Pu C. Vanramlawma chu Case IO niin hnuchhuina chu a nei zui a, ni 27.4.2012 khan Court-ah Chargesheet chu theh luh a ni. Amaherawhchu, Case IO chuan Supplementary Chargesheet theh luh belh a dil angin remtihsak a ni a, Supplementary Chargesheet atanga a lan dan chuan Pu Zoramthanga leh a chhungkua (family member) te Bank Account neih zawng zawngte chu lak khawm niin chung bank Account zawng zawng leh an LIC Account ni 15.9.2010 –a sum awm zat belhkhawm chu Rs.4,41,32,623.00 a ni a, documents pawimawh dang engemawzat chu man (seized) a ni bawk. 

Chhui a nih hun laia Pu Zoramthanga hausakna, thubuai chhuitu lamin an chhui chhuah dan chu hetiang hi a ni:-
(a) Check period bultannaa a hausakna -Rs. 52,87,887.65 
(b) Check period tawpa a hausakna - Rs. 4,67,01,123.00 
(c) Check period-a a lak luh - Rs. 52,81,110.00
(d) Check period chhunga a hman chhuah - Rs. 5,20,13,328/- 

Pu Zoramthanga sum lak luh leh hman chhuah hrang hrang khaikhawmna atanga a lan danin a sum lakluhna tur pangngai aia a hausakna punna (Disproportionate Assets) hi  Rs.9,09,70,913.35 a ni a, a hausakna punna hi 1732.99% a ni. Chu vang chuan section 13(1)(d)/(e)/13(2) P.C. Act, 1988 hnuaiah hremna pek a nih ngei theih nan chargesheet-ah hian case IO chuan ngenna a siam a ni.

Thubuai siamsak a nihna- Section 13(1) (d) of PC Act hi thuneihna hman sual leh eirukna niin Section 13(1) (e) hi sum lak luh nena inphu lo hausakna chungchang sawina niin thiam loh chantir a nih chuan Section 13(2) na angina kum khat atanga kum 7 thleng lung in tantir leh pawisa chawia hremna pek theih a ni.

Court-ah thubuai ngaihtuah a ni

Court-ah hian Police ten thuhretu atana an mi hman mi 54 atanga mi 40 te chu thu zawh fiah an ni a, chu zinga thubuai chhuitu Case I.O. Pu C.Vanramlawma chu Court-ah a rawn inlan nain Pu Zoramthanga ukilte thu zawh fiah theih tura a rawn inlan chhunzawm theih tak loh avangin Court order dt. 15.9.2021 angin statement lo pek tawh pawh chu hnawl a ni.

Court-in thuhretute thu a zawh fiah hnuah zawhna hrang hrang chhanna chu hetiang hian a siam ta a ni:-
i)    Thubuai siamsak a nihna hi sawrkar hnathawk/public servant eirukna chungchang a nih avangin Pu Zoramthanga chu public servant a ni em? tih chungchang chu a hmasa berah ngaihtuah a ni a, court thutlukna lo siam tawh te atangin Chief Minister a nihna chu Public Servant a nih avangin Pu Zoramthanga chu thubuai siamsak a nih meknaah ‘Public servant a ni e’ tiin Court chuan thulukna a siam phawt a.
ii) Public servant a lo nih takah chuan thubuai siamsaktu lamten thu buai siam phalna (Prosecution sanction) an la em tih zawhna chu Court-in a ngaihtuah zui leh a. Section 19 of Prevention of Corruption Act-in a sawi danin Public servant te chu Court-ah an thubuai ngaihtuah a nih dawn chuan a chhuitu lam ten thubuai siam phalna (prosecution sanction) hi an lak hmasak ngei a ngai tih a ni a, amaherawhchu, Pu Zoramthanga thubuaiah hi chuan Prosecution sanction lak hmasak a nih leh nih loh sawi fiahna a awm lo a ni.
iii) Case I.O. Pu C. Vanramlawma statement hi pawm theih a ni em? Dy. SP Pu C. Vanramlawma, Case I.O. chu Court-a inlan turin ni 23.04.2019, 14.08.2019 leh ni 30.8.2019 ah te koh a ni a, a statement (examination-in-chief) chu record a ni nain thu zawh fiahna (cross examination) chu neih a ni lo a, ani chuan a taksa hrisel lohna chu chhuanlamin court-ah a rawn inlan zui theih loh thu a sawi a.  Hnuchhuitu a nih avangin thuhretu pawimawh ber tia chhal ngam a ni a, hnuchhuina zawng zawngte a dik thlap em tih te leh Pu Zoramthanga puh a nihna a chhuichhuahnate chu dan angin court-ah nem ngheh ngai a nih avangin Court chuan a hriselna that loh avanga Court-a a inlan theih lohna hi chhuanlam tling a ni tak tak em tih zirchiang ngai niin a hria a, Pu C. Vanramlawma hriselna endik turin Medical Board, Civil Hospital, Aizawl chu a hriattir ta hial a ni.

Medical Board-ah chuan Chairman chu Dr. Lalhmuchhuaka niin member dang pahnih Dr. Thanchungnunga leh Dr. Saia Chenkuala te an awm bawk. An report atanga a lan dan chuan Pu C. Vanramlawma chu a taksa chak tawk loh avangin Court hmaa inlan thei tur nia an ngaih loh thu dawn a ni.

Chuti chuan ni 15.09.2021 khan thubuai chu ngaihtuah chhunzawm a ni leh a.  Chu mi tum chuan Medical Examination Board report chu dawn a ni a, chutiang a nih takah chuan Court chuan evidence chu a titawp ta a, Pu C. Vanramlawma’n court-a statement a lo pek tawh pawh chu pawm theih a ni ta lo a ni.
iv)    Case IO thu zawh fiah a nih tak lohna chuan case chu a tithuanawm em? tih chungchang chu court-in a ngaihtuah zui leh a. Court thutlukna lo awm tawh te atanga a lan danin Case IO thu zawh fiah ni lo mah se, thuhretu dang leh finfiahna dangte hmanga thu buai chu finfiah a nih tho chuan thubuai kal lai mekah nghawng a nei lo tih a ni a, chu vang chuan Pu C. Vanramlawma Court-a a inlan lohna hrim hrim hi finfiahna dangah a chiang tawk a nih chuan case tithuanawptu anga ngaih theih a ni lo tih hi court ngaihdan a ni.
v)    Enquiry Officer in FIR a thehluh hi finfiahna tha a tling em? Pu Zoramthanga laka puhna hi eng ang taka finfiah nge a nih? tih chu Court-in a ngaihtuah leh a. FIR-ah hian Pu Zoramthanga puhna chu chiang taka ziah lan a ni nain Court thutlukna lo awm tawh atangin FIR hi evidence anga ngaih theih a ni lo a. Chu tih rualin Court-a rawn inlan, Aii Puk lo nei mi te zawng zawng chuan sawrkar atanga huan hungna an dawnte chu tangkai taka an hman vek thu Court-ah chuan an sawi a, Sawrkar dept. lama thawk, court-a thuzawh fiahte pawhin dan ang thlapa Aii Puk lo nei mite hnena huan hungna chu pe an nih thu an sawi bawk. Pu Zoramthanga leh chung huan nei mite chuan an huan hungna atan chung thil chu subsidy-in sawrkar atangin a dawng a ni tih Court-ah chuan an sawi a. A petu sawrkar official te pawhin lo nei mite chu sawrkarin subsidy-in huan hungna a pek ngei thu an sawi bawk a. Thuhretute thu sawi ngun taka Court-in a ngaihthlak hnuin anmahni lo nei mite ngeiin sawrkarah chung huan hungna chu an dil tih finfiahnaah sawi a nih bawk avangin Pu Zoramthanga’n a mi mal hamthat nana thil ti nia puhna hi finfiahna awm lo niin Court chuan a ngai a, Contractor te hnen atangin party fund –ah 3% an la nia sawi pawh chu court-ah finfiahna a awm zui tak loh avangin sec.  13(1)(d) (i)(ii) read with 13(2) of PC Act hnuaiah chuan thiam chantir a ni.
vi) Pu Zoramthanga hausakna hi dan anga a lak luh atanga tehin a uchuak em? tih chu Court-in a ngaihtuah zui leh a. Enquiry Officer, Inspector Pu P.C.Lalrinmawia chu thu zawh fiah niin Pu Zoramthanga hausakna uchuak nia sawi, Supplementary Chargesheet-a lo lang chu engmah a hriatpui ve loh thu a sawi a, Supplementary Chargesheet chu ama siam a nih loh avangin a chhunga thu awm te pawh engmah sawi theih a neih loh thu a sawi. Mi hrang hrangte thu zawh fiah an ni a, amaherawhchu, Supplementray Chargesheet-a case IO, Pu Zoramthanga sum lak luh leh thil neih a inmil lo tia chhuitu ber thu zawh fiah theih a nih tak si lovah chuan Pu Zoramthanga thil neih leh sum lak luhna inmil lo nia sawi chungchang chu eng ang taka inmil lo leh eng ang taka rinhlelhawm nge tih hi finfiah ngai ber chu a ni a, chu mi finfiahna tur engmah Prosecution lamin an neih theih loh avangin finfiahna a awm thei ta lo a ni.

Chuti chuan Section 13 (1) (e) of the PC Act hnuaiah Pu Zoramthanga chu a thiam lohna hmuh a ni ta lo a, Court chuan finfiah zawh loh  (benefit of doubt) hmangin Pu Zoramthanga chu puh a nihna atangin thiam a chantir ta a ni.

Rorelna kalphung:

Kan hriat reng tur chu, Court rorelna kalphungah hi chuan roreltu- Judge/Magistrate te hi chuan an dawhkana finfiahna hrang hrang chhawpchhuah sa chu a khawi lam nge buk rit zawk tih chu pat-la hmangin an lo khai mai zel a, a tawi zawnga sawiin, a tawn tawna finfiahna awm atang chuan a khawi nge buk rit zawk tih kha an puang mai tur a ni. He case ah pawh hian Pu Zoramthanga eiru nia puhna hi finfiahna awmchhun atanga bukin puh a nihna hi a fiah zo tawk lo tihna a ni a, lo eiru tak tak pawh lo ni se, tuna finfiahna awm atang hi chuan dan anga roreltu tur Judge tan thutlukna dang han siam theih engmah a awm lo niin a lang a, Judge hian, a ei ruk hi ka ring hrim hrim tiin thiam loh a chantir ngawt thei lo a, chu tih rualin case IO hi Court-ah inlan thei chu ni se Court thutlukna hi a danglam mai angem aw tih ngaihdan erawh a awm thei. 

Tlipna:

Engpawhnise, Court thutlukna chungchangah hian ngaihdan leh hmuh dan kan sawi ve chu a thiang a, amaherawhchu, court rorelna leh thutlukna sawisel zawng leh zah lo zawnga sawi erawh a remchang lo tih kan hriat a tha a, Court thutlukna hi chu court sang zawka khin let (appeal) theih a nih zel avangin a lungawi lo tan chuan appeal mai tura hmalak a tha mai a, chutiang ni si lova pawn lam atanga lo sawisel chiamna hian court zah lohna thubuaiah min hnuk lut thei tih kan hriat reng a pawimawh. Court thutlukna (Judgment & Order) hi mipui ta (public document) a ni a, mipuiten kan chhiar, sawi zui leh seprawtui theih a nih rualin rorelna sawiselna ngawr ngawr zawnga beih erawh a remchang lo tih kan hriat a tha bawk awm e. 

Latest News & Chhiar Hlawh