DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Hming Hi
K. Lalrinchhana - Jan 18, 2023

Christian kan nih hma ata tawh mizo te hian kan hun tawn a zir zelin awmze nei takin hming kan phuah/sa thin a. Ram lama thangchhuah pasaltha chuan a tu leh fate hmingah a pasalthatna hming chawiin Zakapa, Hrangkapa, Hrangaia, Hranghlira etc. tih te a sa thin. Tin, Saingura, Vanhnuailiana, Vanpuilala, Ngursailovi etc. tih te hi a lal hming hliah hliah a, hnamchawmin hetiang hming hi an sa ve ngawt ngai lo. Hnamchawmin an tu an fate hming an sak dawn pawhin ‘Lal hming sakna dal lo’ tur an ngaihtuah thin. 

Christian kan nih hnuah erawh kan christianna hming chawia hming sak kan uar ta hle thung a; Lalremruata, Lalchhanhima, Lalchhanchhuaha, Lalrawngbawla, Lalchawimawia etc. tih te chu hming sak dan tlanglawn tak a ni leh ta. L Keivom tih dan takah hminga ‘Lal’ tih tel zawng zawng hi thi dawn ta se tuna kan rama mihring zahve aia tam mah hi kan thih a tul ang. Chutiang khawp chuan ‘Lal’ tih hming chawia hming phuah chu kan uar a ni. 

Christian kan nih hnu, British-ina min la awp lai khan mizo lalte khan bawih (slave) an la nei fur mai a, chu thil chu Zosap missionary pakhat, Dr. Peter Fraser khan a vei em em a, a hmalakna leh thahnemngaihna zarah Mizo lal te’n bawih an neih chungchang chu British Parliament-ah sawi ho a ni ta a. Tichuan, British Parliament chuan kum 1914 ah Mizoram (Lushai hills) a bawih te chu a rawn chhuah zalen ta a, chu chanchin tha chuan Mizoram a deng chhuak nghal a, mizo lal te’n Kumpinu thupekin an bawih/sal te an chhuah chum chum a, khatih laia nau piang chuan ‘Bawihbana, Bawihchhuaka etc. tih hming an pu thluah reng a ni.

Kum 1960 chhoah ram leh hnam hmangaihna thlipuiin min nuai a, ram leh hnam tan lu chhum ban chhum kan huam a, zalenna kan sual, thalai tam tak ramhnuaiah an ram mu a. Kan hming phuah dan pawhin bung thar a kai ve leh ta. ‘Zaramchhana, Zonunmawia, Zonunpari, Zohmangaiha’ tih te chu hming vangtlang tak a ni chho leh ta. 

A hnuah sap hming inphuah kan uar leh a, hmel mawk ve tak tak te pawh Jimmy, Michael, Christopher kan ni ta fur mai. Thalai punkhawmnaah hian ‘Samuel’ han ti thut ila, eih thei pahnih khat tal an awm deuh ziah. Chutiang khawp chuan Sap hming kan uar a, Sap ho lah chuan mizo hming inphuah ve chu sawi loh, mizo kan awm ve tih pawh an hre mang bar si lo. British Sipai hotu huaisen leh ropui, Victoria Cross hial lo dawng tawh Lord Frederick L Roberts khan Tualte vanglai lal ropui Vanhnuailiana kha a ngaisang hle mai a, an ram lama a let leh hnuin khawvela sakawr chi tha chi Arab charger an tih chu a lei a, a hmingah ‘Vanhnuailiana’ a phuah a. Ani kha sap ho zinga mizo hming inphuah teuh deuh ber a ni mai awm e. Kan sap missionary tam tak -Pu Buanga, Sap Upa, Zosaphluia,  Zosapthara, Pi Puii, Pi Te-i etc. tia kan koh te kha mahni duh thua mizo hming inphuah ni loin keimahniin kan phuah sak an ni bawk si.

Kan hming chu eng pawh lo ni se, hmingah hian hming tha leh tha lo, nalh leh nalh lo hi a awm tak tak chuang em ni le? Hming mawi tak pawh pu mah ila a putu nun a mawi chuan si loh chuan hming mawina ringawt chuan awmzia a nei thui lo ang. Lalrawngbawla pawh nise nileng zankhuaa a ruih a, Zonunmawia pawh nise drug addict a nih a, Vanramngaia pawh nise eiruk a chin viau chuan an hming mawina ringawt chuan kori a tu thui lo ang. ‘Sibuta’ tih leh ‘Lalburha’ tih hi an hming ngau ngauah chuan thlan zawk tur awm lo khawpa hming nalh lo tak a ni ve ve. An danglamna chu- pakhat zawk chu lal nunrawng tak hming a ni a, a hming kan lam rualin a nunrawn zia rilruah a lo lang nghal thin. Tun thleng hian fate hminga ‘Sibuta’ tih hming sa ta hi ka la hre lo. Pakhat zawk erawh mizo lal ropui leh huaisen tak hming a ni a, a hming kan lam rualin a huaisenna leh a finna te rilruah a lo lang nghal thin. Chuvangin, mizote thinlungah chuan ‘Sibuta’ tih ai chuan ‘Lalburha’ tih chu hming tha leh hming ropui tak a ni kumkhua tawh ang. Kan hming mawi leh mawi loh hi a putu a zir mai a lo ni e.

Khawvela hming mawi ber, hming ropui ber leh hming chungnung ber chu Isua hming hi a ni a, a hming ringawt pawh ramhuai hoin an hlau thin. Isua hming ropui chhan chu a thil tih ropui vang a ni a, Lei leh vana lal ber kha tlawm takin leiah a lo piang a, duh nise amah chhan tura vantirhkoh a singa sing rual ko thla thei khan a pa thuawihin Rom sipai te a in nghaisak tir a, Kross ah a in khenbeh tir a, thihna hnehin thlan ata a tho leh a, chu a thil tih ropui tak chuan pa lung a ti awi a, hming zawng zawnga hming chungnung ber a pe ta a ni.

Kan hming hi kan nihna chu ni bawk mahse kan nihna dik tak (true identity) hriltu ber chu a putu nungchang hi a ni. Chuvangin hming leh inkoh danah hian buai lo ila, mizo ni na na na sap hming  put talh te hi changkannaah ngai lo ila, uar lutuk bawk lo ila. Jimmy-a, drug addict, dawt sawi hrat tak ai chuan Zobela, YMA President tih hming chu a ropui zawk em em a ni.

Latest News & Chhiar Hlawh