Chawlhni hmasa chhuaka, “A hming ka theihnghilh,” ka tih kha thiante’n min rawn hrilh sup sup mai a, ka lawm tak meuh a ni. Chubakah keia ‘KA HUANG’ ve tehlul hi chhiar in lo thahnem ve hle tih ka hriatin ka lawm lehzual a ni.
Tun tum chu, Sikulpui ka’n thleng phei tawh ang e. Vai sikul kawmchhak kawng leh sikulkawn inkarah in pakhat mah a awm lo. Chuti ang bawkin kawng thlang lamah in a awm lo, a hmaa ka sawi Khuptuaha chauh lo chu. Khang lai hun khan vaiin Mizo hi min hmusit em em a, Lushai Kuki min ti thin. Tui in tur pawh dil ila, an noin an rawn suak a, kan kut kan khawr a, tah chuan an chhung a, kan kuta mi chu kan dawt mai thin. Nimahsela, chuti e ti lo chuan ngaihzawngte kha an lo nei ve a ni chek ang, an fanu pakhat hmeltha deuh mai khan tu fa ni maw, a lo pai chu niin, Mission Venga Pu Hanga lamkhuang bulah nau a vei ta mai. Kha, naupang thuchang engtin zel te nge chu ka hre miah lo. Kum 1940 chho vel kha vai hmeichhe naupang sikul an kai awm reng ka hre lo.
Sikulpui khi Mizoram hmar chana sikul sang ber a ni. Middle English school tih a ni. Thingtlanga Primary (Class III) pass-ho kha an lo kal a, khi chauh khi Middle school awm chhun a ni si. 1944-ah Middle Anglo Vernacular school hmasa ber, ka pain Sialsukah a va hawng a, a hnuah an pun hret hret ta zel a ni. Kei pawhin khi sikulpuiah khian 1942 khan Pawl VI ka pass ve hram. Zirna lam ka ngaihsak loh em avangin Class III-a Mizorama pahnihna ni ve lem, Class VI chu 3rd Division-ah pawh 33 zingah 30-na ka’n ni riap mai a nih chu! Kan pawl 6 kumte chuan thiante nen zu (tin zu, a sawra sawr chu) bel khat der?(13 paise) Kulikawn leh Venghnuai hmeithai inah kan in ru thin maw le! No 2 theuh tea kan in chu kan rim a nam ang tih hlauin, thingpuife kan bar loh leh bal rawh te kan ei vel thin maw le. Miin min hriat loh nan tiin kawrte kan inhak thleng vel! Khi sikulpui sak khi a tha em em ringawt mai, sikulkawn atang khian rahka 52-in a tual zawl a thleng a, a sir tawn tawnah man em emin side drain an siam a, kan tawlh vak vak thin. Sikul luhna tak tak step chu chhawng thum a ni, a chung ber chu lung pakhat, sei tak, a dawt leh chu lung pahnih, a lei dek chu lung pathum a ni. Luha vei lam chu Head Master room, ding lam chu Teachers’ room. Hall chu Class IV Sec A leh B, Sec C chu sikul senah khian a ni. A?thla ding lam chu Class V Sec A leh B, vei lam chu Class VI Sec A leh B. Tichuan pawl hrang pasarih a awm a nih chu. Zirtirtu chu Head Master telin pariat chiah an ni bawk. An lo hah awm thin, kan sual nasa hlawm sia! Hd. Master chu Pu Hrawva, Asst. Hd. Master Rostosingh Diengdoh. B.E.Jones (missionary) Pu Chawnga, Pu K.Zawla, Pu?Leta, Pu V.L.Lawma leh Pu Lungmuana te an ni. Head Master khan a zirtir tlem ber. Ani pawhin min zirtir fo mai. Tun hnua ka ngaihtuah hian an hah awm thinin ka hre hnuhnawh. Awl awm thei hek lo, subject an thlak pawhin pawl an sawn a ni ringawt mai. Head Master-in a rawn thlak changin pakhat chu a awl ve thei hram tihna a nih chu. Tunlai nena tehkhin chuan pui tak a ni. Tunah chuan Pawl hrang pakhat zelah zirtirtu 2/3 awm ang an ni hial mai si a, khanglai zirtirtu kha chu ZIRTIRTU an lo ni nameuh mai.
Mission Veng hian sikulpui leh Biak inpui a nei ve tawp mai. Tunah Middle school te chu a tam em em tawh a, keini ang duang chuan kan chhiar seng ta lo. Chuti chung chuan Mission Veng sikulkawn chunga mi khi sikulpui a ni tlat mai. Tin, a thlang lawka mi khi Biak inpui an ti leh mai. Hei hi a hmasak vang a ni ber a niang chu. A velah te khian in a awm reng reng lo. Venghlui lam chhuah chhawngte khi ngaw durpui vek a ni a, in awm hmasa ber chu 1948 kha Capt. L.R.Sailo khan Kelsih House tiin tuna Upper Republiv Biak in khi KELSIH HOUSE tih a ni a, Capt. L.R.Sailo (Lalrinthanga Sailo, Kelsih Lal, Lalsailoa fapa) kha tuna Vawk pum var kan tih tak nupa hi a rawn hawn chhuah a ni, kha tuna vawk pum var kan tih tak nupa hi a rawn hawn chhuah a ni. A?hma chuan Mizo vawk thangmawh zet, kum 2/3-ah lo chuan talh tham loh kan nei, tuikuk vawk kan vulh bawk thin. A hmui chu a hmui; mahse, a te hrim hrim. Vawk var tichhuaktu Capt. L.R.Sailo hriatah a tha hle.
Sikulpui kawn atanga Khatla inkarah hian Khuptuaha chauh a awm thin ka tih kha. Kan Bawrhsap L.L.Peters khan a hnuaia thawkte - R.Zuala, V.L.Zapa (Hd. Clerk Civil Surgeon Office) leh U Bawlliana (SAMSUNG) khi Bawrhsap a nih lai khan a pe. Khing mite 3 khi awm hmasa an ni awm e. Chuvanga tun thlenga Peter’s Street an tih takna chhan a ni. New Street kan tihte kha a ruak vek. J.Thanghuama kawmthlangah khian Puantah in kan ti mai a, Hmeichhe sikul naupangin Pi Darlianchhunga hoa, puan tah ilo, la deh dan an zirna in a ni thin. Sikul kawn atanga kawng chung - Sipai canteen thleng khi chuan a kar karah thir ban pathum/pali khawimaw lai laiah an phun a, chu chuan bawngtawlailir a dang a, thirsakawr chak lutuka kal a dal bawk.